Емоциите (Миливојевиќ,2007) се првиот чекор на реакција на надворешен стимул. Нивната моќ може свесно или несвесно да се восприеми како ориентација и мотивација - некои ситуации ни се привлечни и тоа се должи на пријатните чувства кои тие ги побудуваат, додека други, предизвикувајќи непријатни емоции, ни се одбивни. Може да се каже дека секоја емоција се состои од три компоненти: вредност (пријатни и непријатни емоции, едноставни: на пример, страв, комплексни: на пример, љубомора), дејство (емоции кои возбудуваат и кои релаксираат) и моќ (моќни и слаби емоции).
Емоциите се многу експресивни, и затоа мора да се прилагодат на ситуацијата на соодветен и ефикасен начин. Често начинот на кој размислуваме не спречува вистински да ги чувствуваме и изразуваме нашите емоции. Кај некои луѓе одредени видови на емоции се забранети, така што тие никогаш не развиле соодветни реакции на некоја ситуација. Во непријатни ситуации, на пример, може да почнеме да се чувствуваме загрозени. Во зависност од тоа колку можеме да и влијаеме на ситуацијата, правилното нешто што треба да го направиме е да ги изразиме вистинските емоции.
Ако ситуацијата може да се промени, правилното нешто што треба да се направи е да се почувствува лутина, бидејќи тоа ќе ни овозможи да се одбраниме. Сепак, некои луѓе кои чувствуваат потреба да ги задоволат другите, во такви ситуации ќе почувствуваат страв и вина, што ќе ги направи другите соговорници неодлучни.
Ако ситуацијата не може да се промени, но може да се избегне, правилното нешто ќе биде да се почувствува страв, бидејќи стравот води кон самоодбрана. Но, некои луѓе чувствуваат лутина, бидејќи нивната потреба да се прифатени е поврзана со желбата да изгледаат бестрашно пред другите; нивните постапки се често несовесни и премногу импулсивни. Бидејќи тие не чувствуваат страв, или се несовесни, може да ги наречеме "мртви херои".
Ако непријатната ситуација не може да се промени или да се избегне, правилното нешто
ќе биде да се почувствува тага, бидејќи тоа ќе ни даде шанса да тагуваме. Но, некои луѓе ја сметаат тагата како слабост, па така развиваат разни одбранбени механизми, кои често пати доведуваат до различни видови на зависност - живеење во имагинарен свет, зависност од работата, односи или психоактивни супстанции, кои навидум може да изгледаат дека ја прават непријатната ситуација да биде поподнослива.
Дали вие ги контролирате емоциите или емоциите ве контролираат вас? Некои луѓе погрешно мислат дека во секоја ситуација тие се погодени од нивните емоции. Честопати поминуваме низ различна состојба на умот или расположение. Емоциите се активираат само во ситуации кои се важни за вас - што им ја дава големата моќ за мотивација. Ова значи дека емотивниот одговор во голема мера зависи од когнитивните процеси, особено како гледаме на ситуацијата и колку мислиме дека е таа важна за нас.
Во ситуации кои ни се важни, нашата лична рамнотежа се разнишува или исчезнува, па затоа мора повторно да ја воспоставиме - тука лежи моќта на емоциите. Ние мора да се прилагодиме на новата ситуација; нештата или луѓето што ве принудуваат да дејствувате на одреден начин може да ви одат во прилог во овој поглед. Важно е да се знае дека силната волја може да контролира како ја доживувате ситуацијата и како ги изразувате своите емоции. Колку подобро ја интерпретираме ситуацијата и соодветно реагираме на истата, толку повеќе стануваме општествено вешти и успешни.
Контролираното изразување на емоциите ви овозможува истите да ги пролонгирате, да бидат подлабоки и помоќни. Силните емоции кои не траат долго се нарекуваат испади (на пример, излив на гнев е форма на бес, кој одеднаш се излива зашто личноста го потиснувала неговиот/нејзиниот гнев, предизвикувајќи ја да постапи погрешно, дури и потенцијално опасно за луѓето околу неа). Послабите емоции кои траат подолг временски период се нарекуваат расположенија; тие може да траат со месеци и да го одредат основното емоционално расположение на личноста за одреден период (на пример, тагување, кое е состојба што ви овозможува да се збогувате со некој кој ви бил важен). Одредени испади или расположенија може да бидат многу заразни (на пример, љубов, очај).
Разбирливо е да размислите како да ги изразите своите емоции правилно, како што е гневот , кој често се гледа како негативна емоција. Ако знаете како правилно да го искажете својот гнев, другите ќе ве гледаат како асертивна личност. Меѓутоа, тоа не значи дека не можеме да разговараме за негативни или позитивни емоции, само затоа што зборуваме за пријатни и непријатни емоции. Нашата клучна задача е да научиме како да се справиме со притисокот од непријатните емоции, да се смириме и да го искористиме нашиот асертивен глас за да реагираме во непријатна ситуација. На овој начин можеме да го скратиме времетраењето на испадот на гнев. Ако го контролираме нашиот гнев, ќе ја продолжиме и нашата благосостојба, бидејќи сме успеале да се заштитиме.
Контролираното изразување на емоциите ви овозможува истите да ги пролонгирате, да бидат подлабоки и помоќни.
Вистинскиот емотивен развој треба да содржи колку што е можно повеќе емоционално охрабрување и контакт, бидејќи недостигот на емоции може да доведе до сериозни карактерни нарушувања..
Што е потребно за да се биде емоционално зрел?
Соодветни емотивни реакции. Вашите емоции мора да одговараат на ситуацијата. Смеење кога сте засрамени често е погрешна реакција. Кога ќе направите нешто погрешно, треба да се извините и да покажете дека искрено ви е жал.
Зрелост и соодветна контрола врз изразувањето на вашите емоции Дури и при искусување на силни емоции се уште треба да се биде во можност да се контролира нивното изразување. Неможноста за контрола врз вашите чувства е знак на емоционална незрелост. Исто така, знак за емоционална неписменост е несоодветна, претерана емоционална контрола (на пример, потиснување на вашите емоции и развивање на прекумерни одбранбени механизми).
Разновидност и комплексност на емоции Емотивно зрелата личност има разновидни и длабоки емоции.
Лутината е клучна состојка на асертивноста, а индиректно и на општествената моќ (Kaучиќ, 2002), која може да се дефинира како способност да се влијае на другите на таков начин што тие ќе се однесуваат во согласност со вашите желби. Ова не значи демонстрација на вашата надмоќ, туку социјално прифатлив начин на изразување на вашиот гнев. Почетната фаза на искажување гнев е моќта на вашиот глас, кога ќе им дадете до знаење дека сте сериозни на другите луѓе со вашиот асертивен глас. Ова не е ништо повеќе од здрава доза на агресија, или асертивност. Клучот во сето ова е изразување на вашата асертивност на дипломатски начин, адаптирана конкретно на соговорникот. Треба да ја приспособите вашата асертивност на степенот на самокритика на соговорникот, во спротивно соговорникот, наместо со вашиот аргумент, ќе почне да се интересира за начинот на кој ја изразувате својата критика, кој ќе биде или премногу остар или премногу благ.
Во образованието каде што најчестиот фокус е ставен на љубезноста и обликувањето на поединецот во личност која е премногу фина, додека агресијата често се смета за деструктивна или како форма на отфрлање. Некои родители ги користат следните реченици кога ги воспитуваат своите деца: "Не ми се допаѓаш, затоа што си лош! Затоа што не си направил токму онака како што ти реков, сега не ми се допаѓаш!" Деструктивноста е експресивна форма на омраза, додека отфрлањето доаѓа од презирот, кој, како и омразата, се однесува на личноста, а не на однесувањето на истата. На овој начин детето учи да биде премногу потчинето, што потоа тоа често се рефлектира и во зрелата возраст. Потиснувањето на гневот предизвикува ефект на ,,готвење под притисок" - гневот обично експлодира во најлош можен момент. Кога на некој му се случува излив на лутина, тој/таа потоа често се чувствува виновен, што пак доведува до еден маѓепсан круг ако гневот се контролира во преголема мера.
Луѓето кои не го искажуваат својот гнев:
Нивната неподготвеност да изразат лутина обично зависи од:
Ние треба да бидеме свесни за едноставната вистина во врска со меѓучовечките односи - само ако вашиот глас е доволно силен, ќе бидете во можност да ја изразите вашата асертивност. Гневот не е наменет да се изрази на премногу агресивен начин, туку да го смени несоодветното однесување на соговорникот. Критиката треба да се каже со таков глас и моќ да се натера соговорникот да го промени своето однесување, дури и ако тоа предизвикува непријатност во тој момент.
Користете ја моќта на вашиот глас да ги натерате другите да ве почитуваат и да ви се припише голема општествена моќ.
Референци
Milivojević, Z. (2007). Emocije: psihoterapija i razumevanje emocija. Novi Sad: Psihopolis institut.
Kaučič, P (2002). Modrosti vodenja. Podjetnik, 11 (9), 36–37.
